ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ 1-8-2018
Καλησπέρα σας, ονομάζομαι Αναστασία Χειλά και είμαι υποψήφια διερμηνέας νοηματικής γλώσσας. Θα σας μιλήσω για την γνωριμία με την Κα Ελένη, κωφή με σύνδρομο Usher και την εμπειρία από το ταξίδι μας στην Αμερική (Ν.Υ), τον περασμένο Οκτώβρη 2017.
Γνωρίστηκαμε, με την Ελένη Κονιτοπούλου, σε ένα θρησκευτικό σωματείο και αναπτύξαμε φιλία. Καθώς η Ελένη έχανε σταδιακά την όρασή της, αρχίσαμε να ψάχνουμε τρόπους, ώστε αν χάσει εντελώς την όρασή της στο μέλλον να μπορεί να είναι όσο το δυνατόν ανεξάρτητη.
Αναζητήσαμε κάποιο σύλλογο τυφλοκωφών και βέβαια βρήκαμε μόνο το ΄΄Ηλιοτρόπιο ΄΄, επίσης κάναμε αίτηση για σεμινάριο κινητικότητας και προσανατολισμού στον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Τυφλών. Από τον Πανελλήνιο αγόρασε η κα Ελένη το πρώτο της μπαστούνι. Μια μέρα ένας κύριος τυφλός μας έδωσε το τηλέφωνο της Κας Δήμητρας Ασιδέρη. Η κα Δήμητρα αμέσως προθυμοποιήθηκε να κάνει μαθήματα δωρεάν στην γρaφή Braille στο Φάρο Τυφλών της Ελλάδος, στην Καλλιθέα. Έτσι κάθε Τετάρτη πηγαίναμε στον Φάρο για τα μαθήματα. Ευχαριστούμε την Κα Δήμητρα για την προθυμία της να αφιερώνει από τον προσωπικό της χρόνο για εμάς!
Σχετικά με τη δυνατότητα της κας Ελένης να μάθει την γραφή Braille, θα σας μιλήσει αργότερα η ίδια, εγώ θέλω να τονίσω το γεγονός ότι ως κωφή αντιμετώισε το πρόβλημα να μην γνωρίζει καλά την γραπτή ελληνική γλώσσα κάτι που την δυσκόλευε πολύ στην κατανόηση. Οι κλίσεις των ουσιαστικών, οι χρόνοι των ρημάτων, ο ποληθυντικός, τα αρθρα και πάνω από όλα η ορθογραφία, την μπέρδευαν πολύ, επειδή στη νοηματική γλώσσα, η γραμματική προσδιορίζεται με ένα διαφορετικό τρόπο και φυσικά η ορθογραφία δεν παίζει κανένα ρόλο. Εδώ η Αμερική μας προσπερνά γιατί εφάρμοσε από νωρίς τη δίγλωσση εκπαίδευση στα σχολεία κωφών και δίδαξε καλά και τις δύο γλώσσες, τόσο την νοηματική (ΑSL) όσο και την προφορική γλώσσα την Αγγλική . Ετσι ο Αμερικανός κωφός με Usher, πιο εύκολα μπορεί να μαθει την γραφή Βraille που στηρίζεται πάνω στην προφορική γλώσσα, στην γραπτή της μορφή, ώστε αν αργότερα χάσει τελείως την όρασή του να μπορεί να διαβάζει αλλά και να επικοινωνεί με τους άλλους με τα συγχρονα μέσα που υπάρχουν, χωρίς να χρειάζεται πάντα διερμηνέα απτικής νοηματικής. Αν θα μπορέσει η Κα Ελένη να διαβάσει στη γραφή Braille, θα είναι καλά, εδώ δεν τα κατάφερε επειδή πιθανόν να μην εχει εξασκήσει καθόλου την αφή της εφόσον εστιάζει στην μερική όραση που έχει.
Το ταξίδι μας στην Αμερική, ήταν μια πολύ μεγάλη εμπειρία για εμάς! Από την αρχή όταν φτάσαμε, νιώσαμε την διαφορά, όταν η security του αεροδρομίου από μόνη της, με το που είδε το μπαστούνι της Ελένης, μας πέρασε κατευθείαν σε ένα ειδικό διάδρομο προτεραιότητας, για να μας ελέγξουν τα διαβατήρια. Υπάρχει μεγάλη ευαισθησία για τα άτομα με αναπηρια, θεωρούνται σεβαστά μέλη της κοινωνίας , υπάρχει παιδεία και ενημέρωση και τα άτομα με αναπηρία κυκλοφορούν κανονικά εξω στον δρόμο, συμμετέχουν σε δραστηριότητες, δεν είναι κλεισμένα σε ένα σπίτι, ούτε περιθωριοποιημένα. Ένα γεγονός που μας έκανε μεγάλη εντύπωση, ήταν πως ενώ ήμασταν στο πιο πολυσύχναστο δρόμο της Ν.Υόρκης , την Time Square, που είναι ένα πολύβουος δρόμος με φώτα και τεράστιες τηλεοράσεις που προβάλουν συνεχώς διαφημίσεις, κανένας άνθρωπος δεν έπεσε πάνω μας από απροσεξία. Οι γονείς τραβούσαν τα παιδιά τους και έδιναν προτεραιότητα στην Ελένη. Κάτι άλλο που μας εντυπωσίασε ήταν ότι πολλοί που μας έβλεπαν να μιλάμε στην νοηματική, μας πλησίαζαν για να μιλήσουν με την Ελένη. Είχαν μάθει νοηματική γλώσσα ,την Αμερικάνικη Νοηματική γλώσσα (ΑSL) στο σχολείο τους ως επιλογή ξένης γλώσσας.
Κάτι άλλο σημαντικό ήταν η πρόσβαση για τα άτομα με αναπηρία. Τα φανάρια ήταν σε χαμηλότερο ύψος από τα δικά μας, προειδοποιούσαν με ήχους πότε θα σταματήσει και πότε θα περάσει ένας πεζός που είναι τυφλός και με δόνηση για το τυφλοκωφό άτομο. Υπήρχαν ράμπες και επίσης ειδικό κουμπί για να ανοίξουν αυτόματα οι πόρτες σε δημόσια κτήρια για να περάσουν τα άτομα με αναπηρία.
Η επίσκεψή μας στο Εθνικό Κέντρο Ελεν Κέλλερ, ΗELEN KELLER NATIONAL CENTER, H.K.N.C., κέντρο για ενήλικες τυφλοκωφούς στην Ν.Υόρκη, ήταν σημαντικη και μοναδική εμπειρία. Στόχος του κέντρου είναι να παρεχουν όση εκπαίδευση χρειάζεται σε ένα τυφλοκωφό άτομο, ωστε να μπορέσει να λειτουργεί ανεξάρτητα ακόμη και να εργασθεί. Ένα τυφλοκωφό άτομο μπορεί να μείνει στο κέντρο και ένα ολόκληρο χρόνο. Φυσικά το κέντρο διαθέτει διερμηνείς απτικής νοηματικής γλώσσας.
Σας δείχνω μερικές φωτογραφίες :
ΗELEN KELLER NATIONAL CENTER
Οθόνη Braille
Ειδική σήμανση για άτομα κωφά με μειωμένη όραση ή ολική απώλεια όρασης (η αντίδραση της Ελένης ήταν δε θέλω να φορέσω την καρφίτσα γιατί θα διαβάσουν ότι δεν ακούω και δεν βλέπω καλά και θα με κλέψουν). Ειδικό μπαστούνι, ασπρο –κόκκινο, που χαρακτηρίζει ότι το άτομο που το φέρει είναι τυφλοκωφό.
Μικρή μηχανή φορητή του Braille
Λίστα εταιρειών που προσέλαβαν τυφλοκωφούς για εργασία
Η ιστοσελίδα www.helenkeller.org, παρέχει διαδικτυακή εκπαίδευση. Υπάρχουν διάφορα προγράμματα που μπορεί να επιλέξει κάποιος, για να ειδικευτεί στον τομέα της τυφλοκώφωσης.
Κάτι επίσης σημαντικό ήταν η παρακολούθηση μιας συνέλευσης των Jehovah’s Witnesses στο Jersey της Ν.Υόρκης. Ειναι ένα σωματείο εθελοντών, καλύπτει τις πνευματικές ανάγκες των τυφλών κωφών και τυφλοκωφών ατόμων, παρουσιάζοντας το πρόγραμμα απευθείας στη νοηματική και παρέχοντας διερμηνείς και διερμηνείς απτικής νοηματικής.
Όλο το πρόγραμμα διεξάχθηκε στην Αμερικάνικη Νοηματική Γλώσσα. Υπήρχε ειδικός χώρος για τυφλοκωφά άτομα, με οθόνες τοποθετημένες ανάλογα με τις ανάγκες κάθε τυφλοκωφού, δηλαδή σε κωφούς με περιορισμένη όραση, η οθόνη ήταν κοντά ή σε κάποια απόσταση απέναντι τους, και ο τυφλοκωφός, θα μπορούσε να ρυθμίσει με την καρέκλα του την κατάλληλη απόσταση από την οθόνη για να βλέπει. Οι τυφλοκωφοί με ολική απωλεια όρασης είχαν δύο διερμηνείς απτικής νοηματικής, ώστε κάθε 15-20 λεπτά, διερμήνευαν εναλλαξ.
Οι διερμηνείς απτικής νοηματικής εδώ αναμεταδίδουν αυτό που βλέπουν στην οθόνη από το κεντρικό βήμα, στον τυφλοκωφό. Επειδή φυσικά είναι πολύ κουραστικό να βρίσκονται τα χέρια του τυφλοκωφού πάνω στα δικά τους, είναι εξτρα βάρος, αλλάζουν κάθε 15-20 λεπτά.
Ο άλλος ρόλος του διερμηνέα είναι να βοηθά στην επικοινωνία του τυφλοκωφού με άλλους ανθρώπους
Επικοινωνία μεταξύ δύο τυφλοκωφών, ο διερμηνέας Μιχάλης Πίσσαρης επικοινωνεί στην Αμερικάνικη νοηματική γλώσσα και βοηθά την Ελένη να εχει επαφή με άλλη τυφλοκωφή.
Στην ιστοσελίδα www.jw.org υπάρχει υλικό σε περισσότερες από 90 νοηματικές γλώσσας συμεριλαμβανομένης και της Ελληνικης νοηματιής γλώσσας, ΕΝΓ. Στον τομέα των τυφλών παράγεται ηχογραφημένο υλικό και στο τομέα των τυφλοκωφών τυπωνονται έντυπα στην ελληνικη γλώσσα σε εκτυπωτή Braille, άλλά υπάρχει και ειδικό λογισμικό ώστε όποιος διαθέτει οθόνη–πληκτρολόγιο Braille στο σπίτι του ώστε να μπορεί να έχει πρόσβαση σε περισσότερο υλικό μόνος του.
Η επικοινωνία μας με την Ελένη ως κωφή με μερική απώλεια όρασης ειχε ορισμένες ιδιαιτερότητες. Έπρεπε να βρισκόμαστε σε κάποια απόσταση μεσα στο οπτικό της πεδίο, να είμαστε κάτω από φώς οπότε να φωτίζεται το πρόσωπο του συνομιλητη ή διερμηνεα και να φοράμε σκούρα ρούχα, ώστε να δημιουργείται αντίθεση με το άσπρο χρώμα του προσώπυ και να διακρίνεται καλύτερα η εκφραση και τα νοήματα. Πάντα είχα μαζί μου μια εσάρπα να τη ρίχνω πάνω μου για να δημιουργώ καλύτερο φόντο για να με βλέπει. Με την Ελένη στην Αμερική για πρώτη φορά επικοινωνήσαμε στην απτική νοηματική , όταν βρεθήκαμε βράδυ σε ένα εστιατόριο με χαμηλά φώτα που δεν μπορούσε να μας δει καθόλου. Εκεί της έπιασα τα χέρια της και της είπα τι εχει το μενού και τι θέλει να παραγγείλει. Ετσι έγινε η αρχή. Είναι φυσικά κάτι που πρέπει να εξασκήσουμε αλλά και να εξελισουμε.
Σας ειπα αρκετά, ας ακούσουμε όμως τι έχει να μας πει η κα Ελένη Κονιτοπούλου. Της παίρνει συνέντευξη ο Μιχάλης Πίσσαρης, διερμηνέας Ελληνικης Νοηματικής Γλώσσας, που ήταν επίσης στην ομάδα που ταξίδεψε στην Ν.Υόρκη.
Επίλογος
Φυσικά δεν μπορούμε να συγκριθούμε με μια χώρα όπως οι ΗΠΑ, αν κάνουμε τη συγκριση σίγουρα θα απαγοητευθούμε! Ειναι σημαντικό να εστιάζουμε σε αυτό που μπορούμε να κάνουμε εμείς εδώ στην Ελλάδα και όχι σε αυτό που δεν μπορούμε .Να βλέπουμε τις προκλήσεις όχι ως εμπόδιια αλλά ως προοπτικές. Να εχουμε όραμα και να προσπαθούμε για το καλύτερο. Να μην κολλάμε σε γραφειοκρατικές διαδικασίες, αλλά να εστιάζουμε στον άνθρωπο. Από όλους τους χώρους μπορούμε να βοηθήσουμε, ώστε να παρεχουμε καλύτερη πρόσβαση σε αυτή την ειδικη ομάδα με αναπηρία, τους τυφλοκωφούς .
Σας ευχαριστώ!
ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑ του Ο.Η.Ε. για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ των ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ απο τον ΠΡΟΕΔΡΟ της ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΤΥΦΛΟΚΩΦΩΝ, LEX GRANDIA
Βασικά σημεία στην Διεθνή Συμφωνία
<< Το όνομά μου είναι Lex Grandia. Ειμαι ο Πρόεδρος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Τυφλοκωφών, που αντιπροσωπεύει όλες τις οργανώσεις των Τυφλοκωφών.
Εργάζομαι πολυ πάνω σε διεθνή θέματα, ειδικά στον Ο.Η.Ε. Προσπαθώ εκεί να εκπροσωπήσω τους Τυφλικωφούς. Από το 2001 ενεπλέχθη σε διαπραγματεύσεις για τη δημιουργία ενός νόμιμου εγγράφου, μιας Διεθνούς Συμφωνίας για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Αυτό το ντοκουμέντο είναι πολύ σημαντικό για το μέλλον. Καλούνται να αλλάξουν πολυ τη ζωή των τυφλοκωφών, στις χώρες όπου αυτή η Συμφωνία εφαρμοσθεί.
Πως έγινε αυτή η Συμφωνία. Πρώτα απο όλα έγινε μετά από διαπραγματεύσεις μεταξύ 191 χωρών του Ο.Η.Ε., από κυβερνητικούς εκπροσώπους, που ενέκριναν το τελικό κείμενο και υπέγραψαν στις 5 Σεπτεμβρίου του 2006, στην Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. >>.
<<Η Διεθνής Συμφωνία είναι ένα νόμιμο έγγραφο, μιλάμε για διεθνή νόμο και κάθε χώρα που σέβεται τους νόμους, την εφαρμόζει. Ετσι το πρώτο πράγμα που είναι πολυ σπουδαίο, για τα ανάπηρα άτομα είναι οτι μπροστά στον Νόμο ειναι ισότιμα, όπως οποισδήποτε άλλο άτομο. Τα άτομα με αναπηρία έχουν αξιοπρέπεια >>.
<< Όσον αφορά την λήψη αποφάσεων, υπάρχουν φυσικά προβλήματα. Δεν έχει ο καθένας μας, την σωστή πληροφόρηση, ούτε το σωστό σύστημα επικοινωνίας, ούτε όλοι καταλαβαίνουν για το περί τίνους πρόκειται. Η Διεθνής Συμφωνία λέει οτι τα τυφλοκωφά άτομα είναι ισότιμα στον νόμο και έχουν την νόμιμη ικανότητα να δράσουν αντίστοιχα με τους άλλους. Αυτό είναι δύσκολο και μετά από πολλές διαπραγματεύσεις, καταλήξαμε, οτι υπάρχουν δύο τύποι λήψης απόφασης : α) Με κηδεμόνα, όπου ο άλλος αποφασίζει για μένα διότι εγώ δεν μπορώ να πάρω απόφαση και β) Υποστηρικτική λήψη απόφασης, που σημαίνει οτι κάποιος μου δίνει να καταλάβω για το περί τίνους πρόκειται, ώστε ετσι τελικά να με βοηθήσει στη λήψη απόφασης. Αυτή η έννοια της υποστηρικτικής απόφασης είναι τελικά αποδεκτή απο τις Κυβερνήσεις, που μας έκανε απο άτομα καθοδηγούμενα, σε άτομα με αναπηρίες αλλά αυτόνομα και έμπειρα >>.
<< Το σύστημα Μπράιγ είναι πολύ σημαντικό για τους τυφλοκωφούς. Οχι μόνο για να διαβάζει κανείς τις πληροφορίες αλλά επίσης για να εκφράσουμε τον εαυτό μας. Το Μπράιγ, είναι επίσης μια αξιόπιστη επικοινωνία. Η επικοινωνία είναι ένα σημαντικό μέρος της Δεθνούς Συμφωνίας. Ως συστήματα επικοινωνίας επισημαίνονται το Μπράιγ, νοηματικές γλώσσες, απτική επικοινωνία και όλα τα άλλα μέσα επικοινωνίας >>.
Το ότι ο Μπετόβεν, όταν ήταν κωφός, έγραψε τις ωραιότερες μουσικές του και ο Κλωντ Μονέ έκανε θαυμάσιους πίνακες όταν ήταν σχεδόν τυφλός, μας διδάσκει οτι τα τυφλοκωφά άτομα έχουν ικανότητες και τη δυνατότητα να γίνουν καλλιτέχνες .Η Διεθνής Συμφωνία δηλώνει το δικαίωμα να είσαι καλλιτέχνης και το δικαίωμα να χαίρεσαι την πολιτιστική ζωή >>.
<< Μιλάμε για πληροφόρηση, επικοινωνία και κουλτούρα. Αλλά για να φτάσεις εκεί χρειάζεται εκπαίδευση. Υπάρχει ένα πολύ σημαντικό αρθρο στην Διεθνή Συμφωνία, το αρθρο 24, το πιο δύσκολο ανάμεσα στα 50 της Συμφωνίας >>.
Το πρόβλημα είναι οτι αυτή τη στιγμή πολλές χώρες μιλούν για μια ενσωματωμένη εκπαίδευση καιέενταξη, που σημαίνει κάθε άτομο με αναπηρία θα έπρεπε να έχει το ιδιο είδος εκπαίδευσης, να είναι στα ίδια σχολεία, να έχει το ίδιο πρόγραμμα και να διδάσκεται την ίδια ύλη όπως κάθε άλλο άτομο. Αυτό ηχεί πολυ ιδεαλιστικό. Είμαστε στην αρχή μιας διαδικασίας, αλλά εμεις ως Οργάνωση Τυφλοκωφών και οι φίλοι μας από τις Οργανώσεις των Κωφών και την Παγκόσμια Οργάνωση Τυφλών, έχουμε πρόβλημα διότι πρώτα απο όλα σκεφτόμαστε για τα Τυφλοκωφά άτομα και την επικοινωνία. Ενα τυφλοκωφό άτομο δεν μπορεί να δει τι γράφει ο δάσκαλος στον πίνακα, δεν μπορεί να καταλάβει τι λένε οι άλλοι μέσα στην τάξη διότι έχουν διαφορετικό σύστημα επικοινωνίας. Όμως τα τυφλοκωφά άτομα έχουν το δικαίωμα να αναπτύξουν όλα τα συστήματα επικοινωνίας, όπως οι κωφοί έχουν το δικαίωμα στην νοηματική και οι τυφλοί στη μάθηση του Μπράϊγ.
Αλλά υπάρχουν και άλλα πράγματα που οι τυφλοκωφοί μαθαίνουν να κάνουν μένα τελείως διαφορετικό τρόπο από τους ακούοντες και βλέποντες. Σκέψου την μετακίνηση, σκέψου να κοιτάς γύρω τον κόσμο, να εξερευνάς τον κόσμο, να βρείς πως λειτουργούν τα πράγματα στο σπίτι. Χρειάζεται ένας άλλος τύπος εκπαίδευσης, χρειάζονται ειδικευμένους καταρτισμένους επαγγελματίες για να τους διδάσκουν Μπράϊγ, νοηματική, απτική νοηματική, κινητικότητα, δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης. Είναι αρθρο δύσκολο, αλλά προσπαθούμε να γίνει μια ειδική παράγραφος για τους τυφλοκωφούς και για την εκπαίδευση σύμφωνα με τις ανάγκες τους >>.
Οι Τυφλοκωφοί έχουν το δικαίωμα να συναντούν, ο ένας τον άλλον, για να επικοινωνούν και να ανταλλάσουν εμπειρίες, να παίρνουν μέρος στην πολιτική ζωή, να αγωνίζονται στους πολιτικούς αγώνες για τις ανάγκες τους και για να το κάνεις αυτό πρέπει να έχεις το δικαίωμα να οργανώσεις τον εαυτό σου. Αυτό το δικαίωμα έχει καταγραφεί στο άρθρο 29 της Διεθνούς Συμφωνίας. Όπως κάθε άλλο άτομο με αναπηρία, όπως όλα τα άτομα στον κόσμο, ετσι εχει το δικαίωμα να οργανώνει και το τυφλοκωφό άτομο τον εαυτό του σε οργανώσεις που είναι σημαντικές για εκείνο >>.
<< Αρθρο 19: Τα Τυφλοκωφά άτομα χρειάζονται βοήθεια στο σχολείο, στην εργασία και ιδιαίτερα στο σπίτι. Εχουν δικαίωμα να έχουν στήριξη στο σπίτι για την καθημερινότητά τους>>.
<< Υπάρχουν πενήντα άρθρα σε αυτή την Διεθνή Συμφωνία, που ελπίζω να διαβάσεις. Τα Τυφλοκωφά άτομα αναγνωρίζονται ως ένα κομμάτι της κοινωνίας, ως άτομα με ικανότητες, ως άτομα που είναι ισότιμα όπως κάθε άλλος άνθρωπος >>.
Για την μετάφραση :
Γ.Οικονομάκος – Φ. Ζαφείρη
Μεθοδολογικές προσεγγίσεις στο σχεδιασμό εκπαιδευτικού προγράμματος για μαθητές με τυφλοκώφωση Πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Μαρία Ζεζα,
Νίκη Κιντή
Εισαγωγή
Η τυφλοκώφωση αναφέρεται ως μια συνακόλουθη αναπηρία της όρασης και της ακοής, ο συνδυασμός των οποίων δημιουργεί σοβαρές επικοινωνιακές και άλλες αναπτυξιακές και εκπαιδευτικές ανάγκες, οι οποίες δεν μπορούν να ικανοποιηθούν από ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα σχεδιασμένα αποκλειστικά για μαθητές με προβλήματα όρασης ή ακοής (IDEA, §300.8(c)(2)]). Οι επιπτώσεις της τυφλοκώφωσης, επηρεάζουν τους τομείς όπως η επικοινωνία, η αυθόρμητη μάθηση και η γνωστική ανάπτυξη (δόμηση εννοιών, χρονικός προσανατολισμός, χωρικός προσανατολισμός, εικόνα σώματος) και εξαιτίας των περιορισμένων οπτικών και ακουστικών πληροφοριών είναι πιθανόν να παρατηρηθούν καθυστερήσεις σε ένα ευρύ φάσμα κατανόησης εννοιών για το φυσικό κόσμο (Ορφανός, 2004, Alsop, 2002, McInnes & Treffry, 1993).
Συγκρότηση εκπαιδευτικού προγράμματος
Η απτική μάθηση κατέχει σημαντική θέση στην εκπαίδευση των μαθητών με τυφλοκώφωση. Τα χέρια του παιδιού είναι παράλληλα εργαλεία και μεταβιβαστές πληροφοριών. Το σώμα και τα χέρια συνιστούν πλέον το πρωταρχικό μέσο επικοινωνίας και έκφρασης. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες ενθαρρύνουν την απτική εξερεύνηση και η κάθε πληροφορία που προσλαμβάνεται από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, παρουσιάζεται με τρόπο προσβάσιμο προς τα χέρια του μαθητή. Ο μαθητής χρειάζεται να «αγγίξει» την κάθε έννοια, με τέτοιο τρόπο ώστε να προσδώσει νόημα σε αυτήν, ενώ έχει την εμπειρία του αντικειμένου ή της κατάστασης που αναφέρεται. Με άλλα λόγια ξεκινάει μια διαδικασία που περιλαμβάνει την ονομασία των αντικειμένων καθώς το παιδί τα αγγίζει, την ονομασία των ενεργειών καθώς αυτές εκτελούνται και την ονομασία αισθημάτων καθώς τα εκφράζει (Miles, 1997, Γεωργουλά, Ζέζα, & Κατσούλης, 2015).
Αφετηρία του εκπαιδευτικού προγράμματος αποτελεί η ανάπτυξη των επικοινωνιακών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων αλληλεπίδρασης με στόχο να μπορεί ο μαθητής να προσλαμβάνει πληροφορίες και να εκφράζεται. Οι μαθητές χρησιμοποιούν εναλλακτικούς τρόπους εισερχόμενης (receptive) και εξερχόμενης (expressive) επικοινωνίας (απτικές ενδείξεις -tactile cues, touch cues-, απτικά σύμβολα, ενδείξεις αντικειμένων -object cues , -objects of reference, πικτογράμματα και εικόνες, χειρονομίες, κινήσεις, εκφράσεις, προφορικός λόγος, νοηματική γλώσσα, απτική νοηματική γλώσσα, δαχτυλικό αλφάβητο, απτικό δαχτυλικό αλφάβητο, γραφή braille, έντυπο και μεγεθυμένο κείμενο). Η επιλογή της/των επικοινωνιακών μεθόδων εξαρτάται από την υπολειπόμενη όραση και ακοή, το προσωπικό μαθησιακό προφίλ του μαθητή και την πιθανότητα πολλαπλών αναπηριών (Ορφανός, 2004, Γεωργουλά, Ζέζα & Κατσούλης, 2015, Prickett, 1995, Prickett & Welch, 1995, Rowland, Schweigert & Prickett, 1995).
Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που απαρτίζουν το διεπιστημονικά συγκροτημένο εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα σχεδιάζονται σε μικρά βήματα (task analysis), και επιτεύξιμους στόχους. Οι μαθητές ενθαρρύνονται, παράλληλα με την ενεργοποίηση των αισθητηριακών καναλιών, στο να αξιοποιήσουν και να καταστήσουν λειτουργική την υπολειπόμενη όραση ή/και ακοή (Ορφανός, 2004, Γεωργουλά, Ζέζα & Κατσούλης, 2015).
Τα αντικείμενα αναφοράς και τα πικτογράμματα χρησιμοποιούνται επικοινωνιακά για την προετοιμασία των μαθητών για τις επερχόμενες εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Στην περίπτωση που το σύνολο των αντικειμένων αναφοράς και πικτογραμμάτων, τα οποία συγκροτούν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, διαρθρώνονται σε χρονική αλληλουχία και παρουσιάζονται πριν από κάθε δραστηριότητα (calendar), οι μαθητές προετοιμάζονται για τη φύση της δραστηριότητας που θα ακολουθήσει, γνωρίζουν ακριβώς τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που συνιστούν το εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα, προσανατολίζονται χωροχρονικά και επικοινωνούν εκφράζοντας τις επιλογές τους (Miles & Riggio, 1999, Blacha, 2001).
Στην εκπαίδευση των τυφλοκωφών μαθητών χρησιμοποιούνται οι παρακάτω εκπαιδευτικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις:
- Ο σχεδιασμός και εμπλουτισμός του γνωστικού αντικειμένου με πολυαισθητηριακά ερεθίσματα ενισχύει την πρόσληψη πληροφοριών μέσω των αισθήσεων (όραση, ακοή, όσφρηση, αφή γεύση). Ο κατάλληλος σχεδιασμός και οργάνωση του εκπαιδευτικού υλικού εξασφαλίζουν την ενεργοποίηση και πρόσληψη πολυαισθητηριακών ερεθισμάτων και ενθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή και αλληλεπίδραση του μαθητή (Γεωργουλά, Ζέζα & Κατσούλης, 2015, Hicks, 1996).
- Οι ευκαιρίες βιωματικής μάθησης μέσα από πραγματικές καθημερινές εμπειρίες επιτρέπουν στο μαθητή να αναπτύξει τις βασικές έννοιες. (Γεωργουλά, Ζέζα & Κατσούλης, 2015, Alsop, 2002).
- Μερικές δραστηριότητες πραγματοποιούνται με καθοδήγηση των χεριών του μαθητή (hand over hand, hand under hand). Στον μαθητή παρέχεται ο χρόνος που χρειάζεται για να επεξεργαστεί τις πληροφορίες και να απαντήσει (Γεωργουλά, Ζέζα & Κατσούλης, 2015, Hodges, 2000).
- Μέσα από ειδική μεθοδολογία και προσαρμογές το παιδί με τυφλοκώφωση μπορεί να γίνει αυτόνομο και ανεξάρτητο στο μέγιστο δυνατό στους τομείς της προσωπικής υγιεινής, της ένδυσης, της σίτισης και της διαχείρισης χρημάτων (Γεωργουλά, Ζέζα & Κατσούλης, 2015).
- Σημαντική θέση στην εκπαίδευση τυφλοκωφών μαθητών κατέχουν οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που σχετίζονται με την τέχνη (ζωγραφική πηλός, μουσική, χορός, θέατρο), παρέχοντας ένα ισχυρό μέσο επικοινωνίας και επιτρέποντας στο παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του και να επικοινωνήσει μέσα από τη σωματική έκφραση και την κίνηση του σώματος. Οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την τέχνη ενθαρρύνουν την ανάπτυξη λεπτής και αδρής κίνησης και συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της αυτό-εικόνας, της θέσης του σώματος και του χωρικού προσανατολισμού. Οι δραστηριότητες σχεδιάζονται βιωματικά, με τη χρήση πολυαισθητηριακού υλικού, δομούνται σε αλληλουχία κινήσεων, εστιάζουν σε καθημερινές δραστηριότητες, στις οποίες ο μαθητής συμμετέχει ενεργά και αξιοποιούν τις τέχνες ως ένα σημαντικό μέσο επικοινωνίας (Mayfield, 2001).
- Η συγκρότηση ενός επικοινωνιακού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος αλληλεπίδρασης ενισχύει την οργάνωση των αισθητηριακών πληροφοριών και την οικοδόμηση νέας γνώσης βασισμένης σε βιωματικές εμπειρίες. Ο μαθητής με τυφλοκώφωση αισθάνεται ασφάλεια και μπορεί να οργανώσει τις εμπειρίες του οικοδομώντας την προσμονή και την προβλεψιμότητα, αναπτύσσοντας την εννοιολογική δόμηση.
Βιβλιογραφία
Ελληνική Βιβλιογραφία
Γεωργουλά Α., Ζέζα, Μ. & Κατσούλης Φ. (2015). Η Διαφοροποίηση της διδασκαλίας για μαθητές με πολλαπλές αναπηρίες. Αθήνα : ΙΕΠ
http://ed.prosvasimo.gr/educational-material/odhgoi-diaforopoihshs-159
Ορφανός, Π. (2004). Οδηγός Εκπαιδευτικών σε θέματα Τυφλοκώφωσης και προτεινόμενο αναλυτικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη της επικοινωνίας. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Τμήμα Ειδικής Αγωγής
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
Alsop, L. (2002). Understanding Deafblindness. Issues, Perspectives and Strategies. Utah: SKI-HI Institute Utah State University.
Blacha R. (2001). Calendars for students with Multiple Impairments Including Deafblindness. Texas School for the Blind and Visual Impairment, Texas: Morgan Printing
Hicks, G. (1996). Making Contact. A good practice guide: how to involve and communicate with a deafblind person. London: Sense.
Hodges L. (2000). “Effective Teaching and Learning”. In Aitken S., Buultjens M., Clark C., Eyre J., Pease, L. (eds) Teaching Children who are Deafblind. (pp.167-199).London: David Fulton Publishers
Mayfield, N.P. (2001). Creative Expression: opportunities for persons who are deafblind. Indiana: The Indiana deafblind services project
McInnes, J. & Treffry, J. (1993). Deaf-Blind Infants and Children. Canada: University of Toronto Press
McInnes, J. (1999). A guide to planning and support for individuals who are deafblind. Toronto: University of Toronto press.
Miles B. & Riggio M. (1999). Remarkable Conversations: A guide to developing meaningful communication with children and young adults who are deafblind. Massachusetts: Perkins School for the Blind
Miles, B. (1997). Talking the language of the hands to the hands. The importance of hands for the person who is deafblind. DB-Link Fact Sheet. Ανακτήθηκε από: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED419331.pdf
Prickett, J. (1995). Manual and Spoken Communication. In Kathleen M. Huebner, Jeanne G. Prickett, Therese R. Welch and Elga Joffee (Eds), HAND IN HAND essentials of communication and orientation and mobility for your students, who are deaf-blind. (261-287). NY: AFB PRESS,.
Prickett, J. G. & Welch, R.T. (1995). Deaf-Blindness and Communication. In Kathleen M. Huebner, Jeanne G. Prickett, Therese R. Welch and Elga Joffee (Eds), HAND IN HAND essentials of communication and orientation and mobility for your students, who are deaf-blind. ( 61-90). NY: AFB PRESS.
Rowland, C., Schweigert, P.D., & Prickett, J.G. (1995). Communication systems, devices, and modes. In K.M. Huebner, J.G. Prickett, T.R. Welch, & E. Joffee (Eds.), Hand in hand: Essentials of communication and orientation and mobility for your students who are deaf-blind. ( 219-259). New York: AFB Press.
Μαρία Ζέζα
Απόφοιτος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μεταπτυχιακές Σπουδές, MEd (MasterofEducation) στην εκπαίδευση παιδιών με ειδικές ανάγκες (SpecialEducationalNeeds), Πανεπιστήμιο Leeds, UK. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Σχολή Επιστημών Αγωγής, Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών. (Τίτλος: Εικόνα σώματος και προβλήματα μάθησης σε τυφλοκωφά παιδιά). Δασκάλα Ειδικής Αγωγής στο 1/θ Ειδ. Δ. Σ. Τυφλοκωφών Καλλιθέας και προϋπηρεσία 19 ετών σε Δημοτικά Σχολεία και σε Ειδικά Δημοτικά Σχολεία. Εκπαίδευση σε εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας (Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, Braille, Nemeth, Makaton, Pecs, SensoryIntegration, Απτική Νοηματική Γλώσσα) και συμμετοχή σε ερευνητικά ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές με σοβαρά προβλήματα όρασης, πολλαπλές αναπηρίες και τυφλοκώφωση. Εισηγήσεις σε συνέδρια και συμμετοχή σε σεμινάρια που σχετίζονται με θέματα ειδικής αγωγής και συμπεριληπτικής εκπαίδευσης.
Αλφαβητικά συστήματα επικοινωνίας τυφλοκωφών
Συνοπτικά αναφέρουμε τα συστηματα επικοινωνίας τα ονομαζόμενα αλφαβητικά, ή, δακτυλολογικά
Μπορείτε να κατεβάσετε το σύστημα Social Haptics Social Haptics Symbols
Επίσης μπορείτε να κατεβάσετε την εφαρμογή Haptics Pocket Edition https://apps.apple.com/us/app/haptics-pocket-edition/id1520035589 για Apple προϊόντα και να επισκευτείτε το σάτι https://hapti-co.com/english για τυχόν διευκρινήσεις ή άλλες εκδόσεις
Αλφαβητικό σύστημα εδώ εννοούμε όταν μεταφέρουμε τα μηνύματα μας γράμμα προς γράμμα Κάθε γράμμα της αλφαβήτου έχει την εκπροσώπηση του και στις περισσότερες φορές εκτελείται πάνω στην παλάμη του τυφλοκωφού. Έχει το σημείο του, η την κίνησή του, πάνω στην παλάμη και στα δάκτυλα. (Αυτή είναι και η δακτυλολογία όταν κάθε γράμμα έχει την μορφή του στα δάκτυλα και στις κινήσεις τους και γενικά στο χέρι.)
Διατηρείται η δομή της προφορικής γλώσσας.
Βασικά υπάρχει μια μικρή παύση μεταξύ των λέξεων για να διευκολυνθεί η διάκριση μεταξύ τους (εξαρτάται βέβαια και από το επίπεδο του ατόμου ). Η ταχύτητα του συλλαβισμού εξαρτάται από την κατάσταση και δεξιότητα του εκάστου τυφλοκωφού.
Δεν χρησιμοποιούνται σημεία στίξης, αλλά μπορεί σε περιπτώσεις που δίνεται έμφαση στην επικοινωνία.
Χρησιμοποιούνται το ερωτηματικό και θαυμαστικό, γιατί δίνουν μια αναγκαία πληροφορία για την κατανόηση του μηνύματος. Όπως επίσης και η παρένθεση που περικλείει ένα ξεχωριστό σχόλιο.
Απαραίτητη προυπόθεση είναι η καλή γνώση της δομής της γλώσσας.
Μπορεί να είναι δύσκολα για άτομα πάσχοντα από διαβήτη, όπου υπάρχουν δυσκολίες στην αφή ( ΟΙ ειδικοί προτείνουν το σύστημα του ‘’δακτύλου σαν στυλό ‘’)
Είναι αναλυτική μέθοδος και το άτομο πρέπει να εχει ένα καλό επίπεδο αντίληψης και σύνθεσης για να ολοκληρώνει την λέξη και την φράση.
Υπάρχουν πολλες μορφές τέτοιου είδους συστημάτων επικοινωνίας.
Όσον αφορά το Σύστημα Μαλοσι εδώ εχουμε ελαφρό άγγιγμα με την ακρη –ες του δάκτυλου/ων του συνομλητή πανω στην παλάμη, τις φάλλαγγες και στην άκρη των δακτύλων του τυφλοκωφού. Το χέρι του τυφλοκωφού μπορεί να κυττά προς τα πάνω, ή προς τα κάτω και κάθετα προς τα μπροστά.
